گفت‌وگو با الکس نیو، دبیر کل عفو بین‌الملل کانادا
سیما غفارزاده – کوکئیتلام
در پی افزایش ناگهانی بهای بنزین در ایران در اواسط ماه نوامبر و اعتراضات گستردهٔ مردم در بسیاری از شهرها و مناطق این کشور، چند صد نفر کشته و مجروح و تعداد بسیار بیشتری نیز بازداشت شدند. این در حالی بود که اینترنت و در واقع ارتباط میان داخل و خارج از ایران قطع بود. از آنجا که الکس نیو، دبیر کل عفو بین‌الملل کانادا، هفتهٔ گذشته در استان بی‌سی حضور داشت، در روز ۲۰ نوامبر ۲۰۱۹، گفت‌وگویی در رابطه با حوادث و ناآرامی‌های اخیر در ایران با او انجام دادیم که توجه شما را به مطالعهٔ آن جلب می‌کنیم.
با سلام و سپاس از وقتی که به ما دادید، لطفاً خودتان را برای آن دسته از خوانندگان ما که کمتر شما را می‌شناسند، معرفی کنید و بگویید که چه مدت است دبیر کلی نمایندگی سازمان عفو بین‌الملل در کانادا را بر عهده دارید؟
حتماً، نام من الکس نیو است، دبیر کل عفو بین‌الملل کانادا هستم و مدت ۲۰ سال است که این سمت را در عفو بین‌الملل بر عهده داشته‌ام. همان‌طور که بسیاری از خوانندگانتان احتمالاً می‌دانند، اما برخی نیز ممکن است ندانند، عفو بین‌الملل سازمانی جهانی و فعال در زمینهٔ حقوق بشر و جنبش‌های حقوق بشری است که از سال ۱۹۶۱ فعالیت داشته است و در حال حاضر، من هدایت بخش کانادای آن را بر عهده دارم.
ما ۴۰۰٬۰۰۰ پشتیبان عفو بین‌الملل از سرتاسر کشور داریم و من در سمت دبیر کلی این سازمان این فرصت را داشته‌ام تا با کانادایی‌ها دربارهٔ نگرانی‌های جدی در زمینهٔ حقوق بشر تعامل کنم، چه با دفاع سیاسی‌ای که در اتاوا انجام می‌دهم چه با فرصت‌های سخنرانی در سراسر کشور برای حصول اطمینان از ایجاد آگاهی سراسری دربارهٔ مشکلات جدی حقوق بشری، چه در کشورمان یا نقاط دیگر دنیا به دست می‌آورم و البته نهایتاً به‌منظور فشار آوردن برای اجرای اقداماتی که به پایان دادن موارد سوءاستفاده و بهبود حفظ حقوق بشر می‌انجامد، تلاش می‌کنم.
از دید سازمان عفو بین‌الملل مهم‌ترین چالش‌های پیش روی کشور کانادا چیست؟ و فکر می‌کنید چه راهکارهایی برای مواجهه با آن‌ها مؤثر است؟
ما در کانادا نگرانی‌هایی جدی دربارهٔ وضعیت حقوق بشر داریم. فکر می‌کنم کانادایی‌ها اغلب این موارد را نادیده می‌گیرند و به اینکه کانادا کشوری است که قویاً موازین حقوق بشری را رعایت می‌کند، که آشکارا همین‌طور هم است، افتخار می‌کنند. ولی این بدان معنا نیست که مسائل بسیاری وجود ندارد که نیازمند بهبود جدی باشد. مهم‌ترین آن‌ها شرایط اقوام اولیه در کاناداست؛ نقض بسیار جدی، دیرپا، پیوسته، فراگیر و سیستماتیک حقوق اقوام اولیه در سرتاسر کشور که مسلماً به چندین دهه قبل بازمی‌گردد. فکر می‌کنم الان می‌توانیم بگوییم که بالاخره در سطح کشور؛ در سطح دولت فدرال و همچنین چند دولت استانی دربارهٔ اینکه چقدر این موضوع اضطراری است و چقدر مسئولیت آن‌ها در این زمینه جدی است، به آگاهی دست یافته‌ایم و به‌همین دلیل است که چالش‌های مصاله‌جویی و تجدید روابط با اقوام اولیهٔ کانادا و بهبود احترام به حقوق آن‌ها افزایش یافته است، ولی هنوز راه درازی در پیش داریم.
نگرانی‌های دیگر که البته منحصر به کانادا نیست و همهٔ کشورهای جهان را در بر می‌گیرد، اقدام برای رسیدگی به وضعیت تغییرات اقلیمی است که نه‌تنها نگرانی‌ای زیست‌محیطی، بلکه یک چالش بسیار جدی حقوق بشری است. همان‌طور که دبیر کل جهانی سازمان عفو بین‌الملل اغلب می‌گوید، روی سیارهٔ مرده چیزی به نام حقوق بشر وجود ندارد. به‌همین دلیل است که ما توجهی جدی به این چالش معطوف می‌کنیم که کانادا در آن می‌تواند نقشی کلیدی داشته باشد. کانادا اقتصاد هیدروکربنی بسیار قوی‌ای دارد. ما می‌دانیم که هیدروکربن‌ها منشأ اصلی آلودگی‌های کربنی‌اند و ما برای رسیدگی به این امر، نیاز به کار بسیار بیشتری در کانادا داریم.
این روزها و به‌دنبال اعتراضات اخیر در ایران و قطع ارتباط اینترنتی ایران با خارج از این کشور نگرانی‌های زیادی در این زمینه به وجود آمده است، چقدر این تحولات را دنبال می‌کنید و فکر می‌کنید جامعهٔ جهانی چه کمکی می‌تواند به بهبود شرایط کنونی بکند؟
عفو بین‌الملل شرایط فعلی ایران را از نزدیک دنبال می‌کند چرا که جای هیچ پرسشی نیست که بحران نقض حقوق بشر به‌طور گسترده در آن صورت می‌گیرد. جرقهٔ همهٔ این اعتراضات در ایران و در بیش از صد شهر در هفتهٔ گذشته در اعتراض به افزایش قیمت سوخت بود و می‌دانید که این واقعیتی فراموش‌شده در سراسر جهان است که می‌بینیم وقتی جهشی در قیمت‌های غذا یا سوخت یا حمل‌ونقل ایجاد می‌شود، مردم عادی که با مشکلات بسیار سختی برای جان به در بردن از شرایط دشوار اقتصادی مواجه‌اند، تاب تحمل را از دست می‌دهند و اغلب به‌صورت مسالمت‌آمیز به خیابان‌ها می‌آیند و تجمعاتی با تعداد زیاد برگزار می‌کنند و دولت‌ها بسیار به چالش کشیده می‌شوند و فکر می‌کنم دولت‌ها از چیزی که در این تجمعات انبوه می‌بینند، می‌ترسند. در ایران هم حالا همین موضوع را با به‌وجود آمدن تجمعات اعتراضی گسترده در سرتاسر کشور می‌بینیم. و مسلماً چیزی که نگرانی و استیصال بسیار زیادی را برمی‌انگیزد، واکنش بی‌رحمانه‌ای است که از دولت ایران می‌بینیم. هنوز دانستن اینکه دقیقاً چند نفر کشته شده‌اند، غیر ممکن است. تعداد حداقل کشته‌شدگان به ما گفته شده است؛ بر اساس استانداردهای بسیار بالای تحقیقاتی ما، کشته شدن ۱۰۶* نفر محرز شده است. در عین حال می‌دانیم که گزارش‌هایی حاکی از آن است که تعداد کشته‌شدگان بسیار بیشتر از این است. ما به تحقیقاتمان ادامه می‌دهیم و این اطلاعات را به‌روز خواهیم کرد.
بنابراین می‌دانیم که این حداقل تلفات انسانی این اعتراضات بوده است. البته مقامات مسئول تأکید می‌کنند که تعداد کمی کشته شده‌اند که این برخلاف همهٔ شواهد موجود است. چیزی که ما مشخصاً نگران آن هستیم، این است که بی‌تردید این اتفاقات به این دلیل رخ داده است که نیروهای امنیتی عامدانه برای استفاده از قوهٔ قهریه در برابر تجمعات مسالمت‌آمیز آزاد گذاشته شده‌اند.
چیزهای وحشتناکی توسط رهبران سیاسی گفته شده است دربارهٔ اینکه نیروهای امنیتی دیگر خویشتن‌داری نخواهند کرد. بیانیه‌هایی که معترضان را اشرار خطاب کرده است. این از آن دست پیام‌هایی از سوی رهبران است که اجازهٔ این نوع واکنش‌های بی‌رحمانه را می‌دهد. و هم‌زمان ارتباط اینترنتی تقریباً به‌طور کامل قطع می‌شود. من برآوردهایی را دیده‌ام که نشان می‌دهد، ارتباط اینترنتی ایران با جهان به تنها ۴ درصدِ آنچه که پیش از این اعتراضات بود، رسیده است. این کمترین میزان ممکن است و عدد باورنکردنی ۴ درصد در مقایسه با یک هفتهٔ قبل، آشکارا به نگرانی‌هایی که دربارهٔ ماهیت و شدت اتفاقاتی که در این کشور رخ می‌دهد، افزوده است. این واقعیت است که دستیابی به اطلاعات واضح بسیار دشوار شده است، آن هم در شرایطی که مردم خارج از ایران می‌خواهند با عزیزانشان ارتباط برقرار کنند و از سلامتی آن‌ها باخبر شوند، ولی نمی‌توانند. بنابراین باید بگویم بله، این نیاز وجود دارد که جامعهٔ جهانی به این اتفاقات واکنش نشان دهد چون این شکافی عمیق و غیر قابل پذیرش در حقوق بشر است. آن‌ها آسیبی هولناک به زندگی انسان‌ها زده‌اند که نقض کامل حقوق بشر است از نقض حق آزادی بیان گرفته تا سایر حقوق آن‌ها و جهان باید این را برای ایران کاملاً روشن کند که آن‌ها باید همین الان به این اقدامات خاتمه دهند.
فکر می‌کنید رسانه‌های گروهی به‌اندازهٔ کافی این موضوع را پوشش داده‌اند؟
من فکر می‌کنم ما در رسانه‌های گروهی دربارهٔ اتفاقاتی که در حال حاضر در ایران می‌افتد، کمتر خبر می‌شنویم و امیدوارم این امر تغییر کند. به‌نظر من مشابه این اعتراضات تا حدی در کشورهای دیگر هم رخ داده که برخی از آن‌ها توجه رسانه‌ها را به خود جلب کرده است، مانند اعتراضات هنگ کنگ و حتی وضعیت شیلی پوشش زیادی یافت که این خوب است، ولی پس از آن ایران و هائیتی را داریم و لبنان و دیگر شرایطی که همان میزان توجه بهشان نمی‌شود و ما باید این شرایط را تغییر بدهیم.
همان‌طور که اشاره کردید، سازمان عفو بین‌الملل تخمینی از تعداد کشته‌شدگان و زخمی‌های اعتراضات اخیر ایران منتشر کرده است که برخی فعالان سیاسی آن را کمتر از میزان واقعی برآورد می‌کنند، فکر می‌کنید این آمارها چقدر با واقعیت منطبق است آن هم در شرایطی که امکان فعالیت خبرنگاران و رسانه‌های مستقل در ایران تقریباً وجود ندارد و ارتباط با خارج از ایران با شدیدترین محدودیت‌ها در چند دههٔ اخیر مواجه شده است.
به باور من، دلیل اینکه آمار عفو بین‌الملل این‌قدر توسط همهٔ مردم جهان مورد اعتماد است، این است که ما پیش از اینکه چیزی را اعلام کنیم، تحقیقات بسیار بسیار دقیقی انجام می‌دهیم و به‌نظر من مردم از اینکه ما تصدیق می‌کنیم که تاکنون ۱۰۶ نفر کشته شده‌اند، باید بسیار نگران بشوند. این رقم در این مدت کوتاه، تعدادی بسیار زیاد و باورنکردنی است و این تعداد با ادامهٔ تحقیقات ما و تأیید شدن گزارش‌های دیگر افزایش هم خواهد یافت. چیز دیگری که باید درباره‌اش صحبت کنیم، این است که فقط مردم کشته‌شده نیستند، تعداد بسیار زیادی از مردم دستگیر شده‌اند. ما می‌دانیم که دست‌کم هزار نفر و احتمالاً حتی بیشتر از آن رقم در جریان اعتراضات دستگیر شده‌اند که تعدادی از آن‌ها فعالان و مدافعان حقوق بشر بوده‌اند و این نگرانی بزرگی است چون گزارش‌های عفو بین‌الملل این را آشکار کرده است که وقتی افراد دستگیر می‌شوند، در چنین شرایط سیاسی‌ای در خطر شکنجه قرار می‌گیرند و مسلماً از دادگاه عادلانه برخوردار نمی‌شوند و این حوزهٔ دیگری است که جامعهٔ جهانی باید آن را تحت کنترل بگیرد.
فکر می‌کنید ایرانیان خارج از ایران و به‌ویژه ایرانیان ساکن کانادا چه کمکی می‌توانند به بهبود شرایط ایرانیان داخل ایران بکنند؟
فکر می‌کنم شیوه‌های مختلفی هست که به‌نظرم ایرانی-کانادایی‌ها احتمالاً پاسخ بسیار بهتری از من برایش دارند. چون آن‌ها هستند که ارتباط و شبکه‌هایی دارند که می توانند پشتیبانی کنند. روشن است که در حال حاضر نیاز به حمایت واقعی مالی و فیزیکی وجود دارد که امکان فراهم کردنش هست. افرادی هستند که نیاز مبرمی به حمایت مالی دارند، کسانی که احتمالاً نیاز به پرداخت هزینه‌های سنگین پزشکی بابت جراحات جدی‌شان، و همچنین نیاز به استخدام وکیل دارند.
بنابراین، آن نوع از شیوه‌های حمایت و کمک‌رسانی فوری در زمینه‌های مالی و لجستیکی، بسیار مهم خواهد بود. ولی به‌جز آن، مسلماً دفاع از آن‌هاست. جامعهٔ ایرانی در کانادا جامعه‌ای بزرگ است و فکر می‌کنم جامعه‌ای بوده که نشان داده می‌تواند خیلی خوب سازماندهی شود. ایرانی-کانادایی‌هایی در پارلمان حضور دارند و به‌نظر من الان وقتش است که آن‌ها این موضوع را برای دولت کانادا روشن کنند که مثلاً از این دولت انتظار دارند که هر کاری از دستش برمی‌آید انجام بدهد. مسلماً کانادا ارتباط نزدیکی با ایران ندارد، ولی این بدان معنا نیست که کانادا هیچ کاری نمی‌تواند بکند. کانادا باید با دیگر کشورها تعامل و بحث کند تا ببیند در سازمان ملل متحد چه کاری می‌توان انجام داد و چه گام‌هایی برای فرستادن پیامی قاطع به دولت ایران برداشت.
ممنون. اگر صحبت دیگری دارید، لطفاً بفرمایید.
به‌نظرم الان زمان مهمی برای همبستگی است. همهٔ ما باید حمایت کنیم، چه ایرانی-کانادایی باشیم یا کانادایی یا با هر پیشینه‌ای. مردم ایران با علم به اینکه اگر به خیابان‌ها بیایند، سرویس‌های امنیتی با بی‌رحمی واکنش نشان خواهند داد و دولت ایران توان چنین واکنشی را دارد، گامی شجاعانه برداشته‌اند و مسلماً از پیامدهای هولناکِ کاری که کرده‌اند، رنج می‌کشند. به‌نظر من همهٔ ما باید همهٔ راه‌های ممکن را بیابیم تا همبستگی واقعی‌مان را با مردم ایران نشان بدهیم.
سپاس از وقتی که در اختیار ما گذاشتید.
*همان‌طور که در مقدمه اشاره شد، این گفت‌وگو در تاریخ ۲۰ نوامبر انجام شده است. تا لحظهٔ درج این مطلب در وب‌سایت، عفو بین‌الملل تعداد کشته‌شدگان را دست‌کم ۲۰۸ نفر تخمین زده است.