علیرضا فدایی – ونکوور
۲۰ ژوئیه سالروز درگذشت بروس لی، چهرهٔ نامدار هنرهای رزمی، است. حضور سحرانگیز او در فیلم‌هایش و مرگ نابهنگام وی در اوج جوانی به‌نوعی شخصیت او را به افسانه تبدیل کرده است، اما با فردی که به حق به‌عنوان یکی از تأثیرگذارترین رزمی‌کاران قرن بیستم است، چقدر آشنایی دارید؟
بروس لی با نام چینی جون فن (Jun-fan) در سان فرانسیسکو به دنیا آمد و بعد همراه خانواده به هنگ کنگ برگشت. جالب است بدانید که بروس لی خیلی پیش از شهرتش در فیلم‌های رزمی، در ردهٔ سنی کودک و نوجوان هنرپیشهٔ قابلی بود و در چندین فیلم هنگ کنگی بازی کرده بود، البته نه در نقش یک رزمی‌کار. وی از ۱۳ سالگی کونگ فو (Kung fu) را نزد استاد بزرگ ییپ من (Yip Man) آموخت. دربارهٔ این استاد نیز چندین فیلم سینمائی ساخته شده است.
در سن ۱۸ سالگی به آمریکا برگشت و در دانشگاه واشینگتن مشغول به تحصیل در رشتهٔ فلسفه شد و به تدریس کونگ فو پرداخت. به‌مرور زمان به تمرین با استادان بزرگ حاضر در آمریکا و قهرمانان آن دوران مشغول شد و شروع کرد به حضور نمایشی در مسابقات رزمی و نام خود را بر سر زبان‌ها انداخت. سرانجام در سریال تلویزیونی زنبور سبز به‌عنوان شخصیت «کاتو» به بازی پرداخت و جای خود را در آمریکا باز کرد. اما متأسفانه حضور او به‌عنوان شخصیت اول در فیلم‌های آمریکایی میسر نشد. به‌خاطر داشته باشید که در دههٔ ۶۰ آمریکا، چینی‌ها به‌لحاظ طبقاتی با امروز بسیار متفاوت بودند و هیچ تهیه‌کننده‌ای حاضر نبود که چنان ریسکی بکند.
به‌همین دلیل بروس لی به هنگ کنگ رفت و در کمال تعجب دریافت که سریال زنبور سبز در هنگ کنگ به نمایش در آمده و طرفداران بسیار پیدا کرده است. حاصل حضور او در هنگ کنگ تهیهٔ فیلم‌های «رئیس بزرگ» ، «مشت‌های خشم» و «راه اژدها» بود که آخری را خود نویسندگی و کارگردانی کرد. «راه اژدها» همان فیلمی است که «چاک نوریس» و بروس لی در انتهای فیلم به مبارزه می‌پردازند و این مبارزه یکی از صحنه‌های ماندگار فیلم‌های رزمی است. «چاک نوریس» که بعدها خود هنرپیشه بسیار معروف و محبوبی شد، از دوستان نزدیک و یار تمرینی بروس لی بود که در آن زمان به‌عنوان قهرمان در مسابقات آمریکا چهرهٔ بسیار شناخته‌شده‌ای بود.
و اما حضور بروس لی در آن سه فیلم و موفقیت زیاد آن‌ها در سطوح بین‌المللی بالاخره راه را برای ساخت فیلم «اژدها وارد می‌شود» باز کرد. این فیلم که اولین حاصل همکاری یک کمپانی بزرگ آمریکایی (برادران وارنر) با یک شرکت هنگ کنگی بود، با هزینهٔ تنها یک میلیون دلار ساخته شد که به‌عقیدهٔ بسیاری یکی از تأثیرگذارترین فیلم‌های رزمی تاریخ است. موفقیت این فیلم به محبوبیت هنرهای رزمی در آمریکا و جهان کمک بسیاری کرد ولی افسوس که در فاصلهٔ زمانی تکمیل نهایی فیلم تا به اکران رسیدن آن در سینما، بروس لی در گذشت.
تنها چهره‌ای که مردم از وی سراغ دارند، یک فرد مقتدر است که هیچ‌کس حریفش نیست. برای همین مرگ او از نظر مردم قابل باور نبود و بسیاری شایع کردند که وی حتماً توسط چینی‌‌هایی که از اینکه او به غربی‌ها کونگ فو تدریس می‌کرده شکایت داشته‌اند، کشته شده است. ولی پزشک قانونی تورم مغزی را که در اثر استفاده از داروهای مسکن ایجاد شده بود، عامل مرگ دانست. بروس لی سال‌ها پیش از مرگ در هنگام تمرین با وزنه آسیب شدید دید و مدت‌ها بستری بود که اتفاقاً کتاب مشهور خود «تائو جیت کن دو» را در زمان بستری شدنش نوشت. برای همین تا سال‌ها از مسکن استفاده می‌کرد.
دلیل مرگ وی هر چه بود، اما مهم‌تر از آن زندگی او بود که فقط طی ۳۲ سال آن قدر دستاورد داشت که هنوز، یعنی بیش از ۴۰ سال پس از مرگ وی در سال ۱۹۷۳، دربارهٔ او صحبت می‌شود. هنوز هم فیلم‌ها و کتاب‌های او به‌فروش می‌رود و عکس‌های وی روی جلد مشهورترین مجلات رزمی چاپ می‌شود. تردیدی نیست که چندین نسل با فیلم‌های او تشویق شده و به ورزش‌های رزمی روی آورده‌اند. فکر می‌کنم آنچه بیش از همه باید سرمشق باشد، سرسختی وی در رسیدن به هدفش بود. جای خوشحالی است که پس از مرگ وی بسیاری از یادداشت‌هایش جمع‌آوری شده است و در قالب کتاب عرضه می‌شود. حتی اگر به هنرهای رزمی هم علاقه ندارید، گفته‌های وی و نگرشش به زندگی بسیار جالب است.
امروزه دختر وی و همسرش با سازمانی غیرانتفاعی که سال‌ها پیش تأسیس شده است، کماکان یاد و خاطرهٔ او را زنده نگاه می‌دارند. جالب است بدانید چهره‌های مشهوری مثل استیو مک‌کوئین، جیمز کبورن و کریم عبدالجبار شاگردان خصوصی بروس لی بوده‌اند و گفتنی‌های بسیاری از او دارند. همهٔ ما زمان محدودی در این دنیا داریم و امید است که از خود نام خوب بر جا بگذاریم.
آیا می‌دانستید:
بروس لی اولین بار به‌عنوان نوزاد در یک فیلم هنگ کنگی حاضر شد.
وی در هیچ مسابقهٔ رسمی هنرهای رزمی شرکت نکرد.
فیلم «اژدها وارد می‌شود» به‌عنوان فیلمی تأثیرگذار از نظر تاریخی و فرهنگی در کتابخانهٔ کنگرهٔ آمریکا ثبت شده است.
پسر بروس لی، برندن هم هنرپیشه هنرهای رزمی شد و در حال فیلم‌برداری با شلیک گلوله کشته شد.
فیلم «بازی مرگ» که در آن «کریم عبدالجبار» بسکتبالیست مشهور آمریکایی با وی مبارزه می‌کند، پنج سال بعد از فوت وی و با تغییرات بسیار تکمیل شد.
شهرت وی به حدی بود که پس از مرگش تعداد بسیاری از هنرپیشه‌های هنگ کنگی با نام‌های نزدیک و ساختگی شبیه به بروس لی سعی در تقلید و ادامهٔ راه او داشتند. اما خوب می‌دانیم که کپی هرگز برابر اصل نیست!
بسیاری از قهرمانان حرفه‌ای پرورش اندام بروس لی را الگوی خود برای تفکیک عضلات می‌داند.
نشریه مشهور تایمز وی را به عنوان ۱۰۰ فرد تأثیر گذار قرن بیستم معرفی کرده است.
نانچکو یا نانچاک یک سلاح ژاپنی است که وی طریقه استفاده آن را از یکی از شاگردانش یاد گرفت و تبحر فوق العاده‌ای در آن پیدا کرد. فروش این سلاح سرد در بسیاری از کشور‌ها از جمله کشور کانادا ممنوع است و در مسابقات هنرهای رزمی از نوع پلاستیکی استفاده می‌شود.
آرامگاه او در شهر سیاتل واقع است.