سلماز لک‌پور – ونکوور
با سپاس از وقتی که در اختیار ما قرار داده‌اید، لطفاً تاریخچه‌ای از برنامهٔ زبان فارسی در دانشگاه یوبیسی را در اختیار خوانندگان ما قرار دهید. دانشگاه از چه زمانی و به چه دلیل اقدام به ارائهٔ این برنامه کرده است؟
برنامهٔ زبان فارسی و مطالعات ایران‌شناسیِ دانشگاه یوبیسی (UBC) در سال ۲۰۱۱ و با مدیریت بخش مطالعات آسیایی، که زیر مجموعهٔ دانشکدهٔ علوم انسانی است، راه‌اندازی شد. بدین ترتیب، هم‌اکنون مدت شش سال است که کلاس‌های زبان فارسی در این دانشگاه ارائه می‌شود. چندین انگیزه در راه‌اندازیِ این برنامه نقش داشته‌اند. نخستین و مهم‌ترینِ آن‌ها این است که زبان فارسی و مطالعات ایران‌شناسی به خودی خود حائز اهمیت‌اند و سزاوار است که با گستردگی بیشتر در همه‌جا آموزش داده شوند. بیشتر دانشگاه‌های معتبر دنیا، زبان فارسی و مطالعات ایران‌شناسی را در برنامه‌های درسی خود دارند، و ضروری است که دانشگاه یوبیسی نیز، که جایگاهی در میان ۳۰ تا ۴۰ دانشگاه برتر جهان دارد، این رشته را در برنامهٔ آموزش و پژوهش خود بگنجاند.
بخش مطالعات آسیایی دانشگاه یوبیسی، که نه تنها شرق، بلکه بخش‌های دیگرِ آسیا را نیز پوشش می‌دهد، سال‌هاست که به‌دلیل مرکزیت و قدمتِ بیش از هزارسالهٔ زبان، فرهنگ، و ادبیات فارسی در آسیای میانه و جنوبی، به‌ویژه علاقه‌مند به افزودنِ کلاس‌های زبان فارسی و مطالعات ایران‌شناسی به برنامه‌های خود بوده است. دانشگاه‌ها و مؤسسات آموزش عالی امروزین، جهان و دانش را به روش‌های متفاوتی دسته‌بندی می‌کنند؛ از آنجا که مطالعات «خاورمیانه» در یوبیسی پیشینهٔ استواری ندارد، همواره متخصصان منطقهٔ جنوب آسیا، به‌ویژه در بخش‌های مطالعات آسیایی و تاریخ بوده‌اند که با جدیت تمام از برنامهٔ زبان فارسی و مطالعات ایران‌شناسی حمایت کرده‌اند.
دلیل مهم دیگر، جمعیت‌شناختی است. ونکوور محل زندگی جمعیتِ ایرانی-کاناداییِ قابل توجه و روبه‌رشدی است، و یوبیسی تعداد زیاد و روبه‌افزایشی دانشجو از ایران جذب می‌نماید. در چنین فضایی و به‌منظور افزایش آگاهی و تفاهم بین فرهنگ‌ها، ضروری است که یوبیسی زبان فارسی و ایران‌شناسی را به دانشجویان گوناگون خود آموزش دهد.
چند کلاس ارائه می‌شود و موضوعات این کلاس‌ها چیست؟
کلاس‌های زبان فارسی توسط یک مدرس تمام‌وقت ارائه می‌شوند. مدرسان در یک سال ۸ کلاس درس می‌دهند، که از طرفی بارِ تدریسِ سنگینی است (استادان در طول یک سال ۴ کلاس درس می‌دهند)، اما از طرف دیگر به‌هیچ روی برای ارائهٔ کلاس‌های گوناگون به تعداد زیادی از دانشجویان مختلف کافی نیست. کلاس‌های زیر در برنامهٔ آموزش زبان فارسی ثبت شده‌اند، هر چند همهٔ کلاس‌ها همیشه ارائه نمی‌شوند:
برای غیرفارسی‌زبانان:
فارسی مقدماتی ۱ (3) PERS 100
فارسی مقدماتی ۲ (3) PERS 101
فارسی میانهٔ ۱ (3) PERS 200
فارسی میانهٔ ۲ (3) PERS 201
برای نسل دوم و سومِ ایرانیان/فارسی‌زبانانِ مهاجر*:
فارسی پیشرفتهٔ ۱ (3) PERS 300
فارسی پیشرفتهٔ ۲ (3) PERS 301
داستان کوتاه برای فارسی‌زبانان و نسل دوم و سومِ ایرانیان/فارسی‌زبانانِ مهاجر (3) PERS 400
ارائهٔ یک زبان خارجی برای نخستین بار، در هر دانشگاهی چالش‌برانگیز است، و از آنجا که باید نیازهای دانشجویان بومی و غیربومی آن زبان سنجیده شوند، این چالش برای زبان‌هایی که عموماً کمتر تدریس می‌شوند، بیشتر است. برای ما دست کم ده سال طول می‌کشد تا به ترکیبِ درست و موزونی از کلاس‌ها دست یابیم.
علاوه بر کلاس‌های زبان فارسی، ما تاکنون ۳ کلاس دیگر (کلاس‌های موضوعی که به انگلیسی ارائه می‌شوند) را نیز ثبت کرده‌ایم:
ادبیات کهن فارسی در ترجمهٔ انگلیسی (3) ASIA 392
تاریخ ایران از ساسانیان تا صفویان (3) ASIA 393
سینمای بعد از انقلاب ایران (3) ASIA 394
این سه کلاس که با کد «آسیا» مشخص می‌شوند و موضوع آن‌ها ایران و ادبیات فارسی است، تاکنون توسط یک مدرس پسادکتری و با بودجهٔ موردی بخش مطالعات آسیایی ارائه شده‌اند.
چه کسانی می‌توانند در این کلاس‌ها نامنویسی کنند؟ پیش‌نیاز کلاس‌ها چیست؟ آیا این کلاس‌ها فقط به فارسی‌زبانان ارائه می‌شوند؟
برای شرکت در این کلاس‌ها، بایستی نخست دانشجوی رسمی یوبیسی باشید. اعضای جامعه می‌توانند به عنوان دانشجوی آزاد (Unclassified Student) در هر کلاس به‌طور جداگانه ثبت نام نمایند.
کلاس‌هایی که با کد «آسیا» مشخص می‌شوند، پیش‌نیاز ندارند و دانستن زبان فارسی برای شرکت در آن‌ها لازم نیست.
کلاس‌های زبان فارسی برای غیرفارسی‌زبانان، مخصوص دانشجویانی است که هیچ سابقه و دانش قبلی از زبان فارسی ندارند.
شرایط شرکت در کلاس‌های زبان‌فارسی برای «نسل دوم و سومِ ایرانیان/فارسی‌زبانانِ مهاجر» پیچیده‌تر است:
فارسی مقدماتی (Persian 104): این کلاس فقط به نسل دوم و سومِ ایرانیان/فارسی‌زبانانِ مهاجر یا آن‌هایی که در ایران به‌دنیا آمده‌اند و تا پایان کلاس دوم دبستان (و نه بیشتر) در ایران تحصیل کرده‌اند، ارائه می‌شود.
فارسی میانه (Persian 300): این کلاس فقط به دانشجویانی که Persian 104 را گذرانده باشند، یا آن‌ها که در ایران به دنیا آمده‌اند و تا پایان کلاس ششم (و نه بیشتر) در ایران تحصیل کرده‌اند، ارائه می‌شود.
فارسی پیشرفته/داستان کوتاه (Persian 400 Short Story): این کلاس فقط به دانشجویانی که PERS 104 یا PERS 300 را گذرانده باشند، یا آن‌ها که در ایران به‌دنیا آمده‌اند و تا پایان کلاس دوازده در ایران تحصیل کرده‌اند، ارائه می‌شود. دانشجویانی که در ایران به دانشگاه رفته‌اند، نمی‌توانند در این کلاس شرکت کنند.
لطفاً به‌طور خلاصه افرادی را که در برنامهٔ زبان فارسی یوبیسی مشغول به‌کارند، معرفی نمایید.
مدرس زبان فارسی ما خانم مژگان زلفی سیستانی هستند که مدرک کارشناسی خود را در رشتهٔ ترجمه، در سال ۱۹۹۵ از دانشگاه آزاد دریافت کرده‌اند، و مدرک کارشناسی ارشد خود را در رشتهٔ آموزش زبان فارسی به‌عنوان زبان دوم یا زبان خارجی، در سال ۲۰۰۱ از دانشگاه شهید بهشتی دریافت کرده‌اند. ایشان قبل از مهاجرت به ونکوور کانادا در سال ۲۰۱۱، مشغول به تحصیل در دانشگاه منچستر بریتانیا در زمینهٔ مطالعات خاورمیانه با موضوع آموزش زبان فارسی به‌عنوان زبان دوم یا زبان خارجی بوده‌اند. سابقهٔ تحصیل ایشان برای ایجاد برنامهٔ زبان فارسی ایده‌آل است.
مدرس پسادکتری ما خانم نسرین عسکری هستند که مدرک دکتری خود را در سال ۲۰۱۲ از دانشگاه تورنتو با پایان‌نامه‌ای با موضوع شاهنامه دریافت کرده‌اند. ایشان پس از طراحی و ارائهٔ سه کلاس جدید با کد «آسیا» دربارهٔ ایران، سال گذشته را به‌عنوان پژوهشگر مدعو در کتابخانهٔ بادلیان دانشگاه آکسفورد (Bahari Visiting Fellow in the Persian Arts of the Book) سپری نموده، و از ژانویهٔ گذشته بازگشته‌اند تا به مدت دو سال دیگر به تدریس در یوبیسی ادامه دهند. اولین کتاب ایشان در سال گذشته منتشر شده است: (The Medieval Reception of the Shāhnāma as a Mirror for Princes (E. J. Brill, 2016
ارزیابی دانشجویان از هر دو مدرس بسیار عالی بوده است.
آیا زبان‌های خارجی دیگری در بخش مطالعات آسیایی ارائه می‌شوند؟
بخش مطالعات آسیایی، علاوه بر زبان فارسی، زبان‌های چینی مندرین، چینی کهن، کانتونی، ژاپنی، ژاپنی کهن، کره‌ای، هندی-اردو، سانسکریت، و پنجابی را نیز آموزش می‌دهد. ارائهٔ زبان اندونزیایی چند سال پیش به‌دلیل نبودن بودجه متوقف شد. وجود برنامهٔ زبان‌های کانتونی، کره‌ای، و پنجابی مدیون حمایتِ عمدهٔ مالی از سوی منابعِ خارج از دانشگاه است.
چشم‌انداز آینده در ارائهٔ این کلاس‌ها در یوبیسی چگونه است؟
مانند همهٔ دانشگاه‌های دولتیِ آمریکای شمالی در دهه‌های اخیر، یوبیسی نیز همواره با محدودیت‌های بودجه‌ای شدید و روبه‌افزایشی مواجه بوده است. این موضوع به‌ویژه در مورد علوم انسانی صدق می‌کند، و در حوزهٔ مطالعات مناطقی که «ناآشنا» به‌شمار می‌روند، حتی بیشتر صدق می‌کند. به‌همین دلیل، آیندهٔ آموزش زبان فارسی و مطالعات ایران‌شناسی در یوبیسی قطعاً بستگی به حمایت مالی منابعِ خارج از دانشگاه دارد – این امر در مورد بیشتر برنامه‌های مطالعات ایران‌شناسی در آمریکای شمالی صدق می‌کند (غیر از تعدادی در آمریکا که بودجه‌شان از طرف دولت و منابع مربوط به امنیت ملی آمریکا تأمین می‌شود).
البته عامل دیگری که عمرِ بلندمدتِ این برنامه را تعیین می‌کند، تعداد دانشجویانی است که در کلاس‌ها شرکت می‌کنند. با توجه به جدیدبودن این کلاس‌ها، استقبال دانشجویان از آن‌ها تاکنون رضایت‌بخش و دلگرم‌کننده بوده است (مخصوصاً کلاس‌هایی که کدِ «آسیا» دارند)، اما هنوز باید برای افزایش آگاهیِ دانشجویانِ یوبیسی دربارهٔ این کلاس‌ها بهتر عمل کنیم. در این راستا، امیدواریم که تعداد بیشتری از دانشجویان نسل دوم و سومِ ایرانیان/فارسی‌زبانانِ مهاجر در این کلاس‌ها شرکت کنند و دوستانِ غیرایرانیِ خود را تشویق کنند که زبان فارسی بیاموزند.
از این که وقت خود را در اختیار ما قرار دادید تا به سؤالات ما پاسخ دهید سپاسگزاریم. اگر موضوع دیگری دربارهٔ برنامهٔ زبان فارسی به نظرتان می‌رسد، بفرمایید.
به نظر من، تأکید بر این نکته مهم است که برنامهٔ آموزشی جدیدی مانند این به سال‌ها وقت نیاز دارد تا بر پایه‌ای محکم و مداوم استوار گردد. همچنین می‌خواهم تأکید کنم که چشم‌انداز برنامهٔ زبان فارسی و مطالعات ایران‌شناسی، از نظر ما بسیار فراتر از تنها فلات قارهٔ ایران و دیدگاه محدودی است که متمرکز بر ملیت است – یعنی فقط محدود به ایران نمی‌شود. از نظر ما، آنچه دارای اهمیت است «تمدن ایرانی» است با همهٔ گستردگی آن در هزارهٔ گذشته و تأثیر ژرف و پایداری که بر بخش‌های زیادی از آسیا در اطراف خود داشته است. به‌همین دلیل است که بخش مطالعات آسیایی این‌چنین علاقه‌مند است که پایگاه اصلی ارائهٔ این برنامهٔ جدید باشد.
در پایان، از حمایت مالی و معنوی مشتاقانه‌‌ای که از ساکنان ایرانی-کانادایی ونکوور – اعم از دانشجویان و دانش‌آموختگان یوبیسی، دوستان یوبیسی، و به‌طور کلی فارسی‌دوستان – دریافت کرده‌ایم، بسیار سپاسگزاریم. امیدواریم بتوانیم به تداوم حمایت شما تکیه کنیم.
ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
* منظور از «نسل دوم و سومِ ایرانیان/فارسی‌زبانان مهاجر» کسانی‌اند که در خارج از ایران اما در محیطی فارسی‌زبان تربیت یافته‌اند و به‌همین دلیل تا حدودی با فرهنگ و زبان فارسی به‌طور شنیداری و یا گفتاری آشنایی دارند. دانش و توانایی این افراد در زمینهٔ خواندن و نوشتن به زبان فارسی بسیار کم یا ناچیز است.