ترجمه و تلخیص: زهرا آهن‌بر
اگر به پیاده‌رَوی در مسیر سی‌وال دور استنلی پارک ونکوور علاقه‌مند باشید، در کرانهٔ شرقی پارک و در کنار آب به اتاقکی سرپوشیده با دیوارهایی مشبک فلزی می‌رسید. به‌دلیل محل قرارگیری این اتاقک در حاشیهٔ پیاده‌رویی فرعی، بسیاری از گردشگران و رهگذران متوجهِ آن نمی‌شوند. از این روست که اگر از بسیاری از ساکنین ونکوور، به‌ویژه تازه‌مهاجران، دربارهٔ «توپ شلیک ساعت ۹» بپرسید، اغلب نمی‌توانند به این پرسش پاسخ دهند. در این شماره مروری خواهیم داشت بر سابقهٔ ورود این توپ به ونکوور و تاریخچهٔ آن.
«توپ شلیک ساعت ۹» توپی است که در شهر ونکوور کانادا قرار دارد و هر شب ساعت ۹ (به‌وقت اقیانوس آرام) شلیک می‌کند. با وجود صاعقه، پرشدن از سنگ، بلااستفاده‌ماندن و سرقت، این توپ معروف ۱۰۷ سال است که وفادارانه در خانه‌اش واقع در استنلی پارک هر شب رأس ساعت ۹ به‌صدا درمی‌آید.
زمان ساختِ این سلاح سرپُر ۱۲ پوندی (به شمارهٔ ۶۵۷) نامشخص است. اما با توجه به نوشته‌های روی آن می‌دانیم که در سال ۱۸۱۶ توسط اچ اند سی کینگ (درست یک سال پس از نبرد واترلو) ساخته شده است. علامت سلطنتی حک‌شده روی لولهٔ توپ بیانگر این است که جرج سوم در آن زمان پادشاهی می‌کرده است.
بسیاری از مقاله‌های نوشته‌شده دربارهٔ این توپ، این‌گونه ذکر کرده‌اند که این سلاح در کارخانهٔ اسلحه‌سازی سلطنتی واقع در وولیچ ساخته شده است اما هیچ سندی دال بر ارتباط اچ اند سی کینگ و کارخانهٔ وولیچ (امروزه با نام رویال آرسنال کار می‌کند) وجود ندارد.
این سلاح قبل از اینکه توسط سازمان دریانوردی و ماهیگیری به ونکوور آورده شود، ۷۰ سال قدمت داشته است و مشخص نیست چه سرنوشتی را پشت سر گذاشته باشد.
هیچ اطلاعات مشخصی وجود ندارد که نشان دهد این توپ در کدام کشتی استفاده می‌شده است، اما براساس وقایع تاریخی به‌دست‌آمده از سال ۱۸۱۶، بیشتر مشکلات بریتانیا در مرزهای آن بوده است اما این احتمال نیز وجود دارد که در هند (در آن زمان مستعمرهٔ بریتانیا بوده) نگه‌داری می‌شده است.
اطلاعاتی نیز وجود دارد که نشان می‌دهد در سال ۱۸۵۶ دولت بریتانیا ۱۶ توپ به استان‌های کانادا داده است که حداقل سه قبضه از آن توپ‌ها به ساحل اقیانوس آرام رسیده‌اند. دو توپ از این سه توپ در دو طرف ورودی ساختمان پارلمان ویکتوریا قرار گرفتند (که در سال ۱۹۴۰ برای کمک به جنگ ذوب شدند) و توپ نجات‌یافتهٔ سوم همین دوست قدیمی، «توپ شلیک ساعت ۹» است.
این توپ ابتدا به نانائیمو فرستاده شد، جایی که کارگران معدن زغال‌سنگ محلی از دست افراد بومی به ستوه آمده بودند. هیچ شواهدی دال بر اینکه از این توپ در این زمان از روی خشونت و دشمنی استفاده شده باشد، وجود ندارد. البته جای تعجب نیست اگر بگوییم ممکن است از این توپ هر از گاهی برای آرام‌سازی افرادی با اندیشه‌های تهاجمی استفاده شده باشد.
سپس این توپ در پی مناقشات بریتانیا با ایالات متحده بر سر محل مرز بین‌المللی، از اسکوئیمالت سردرآورد. و سرانجام در سال ۱۸۹۸ تفنگ شمارهٔ ۶۵۷ در استنلی پارک نصب شد و اولین بار در ۵ اکتبر ۱۸۹۸ (این تاریخ از روزنامه‌های چاپ‌شده در ان زمان به دست آمده است) شلیک کرد.
ظاهراً بعدها در یک مقطع زمانی، برای کمک به مسیریابی کشتی‌ها، هر شب ساعت نه با این توپ شلیک می‌شده است. تا قبل از آن ویلیام جونز، نگهبان فانوس دریایی واقع در منطقهٔ بروکتون مسئول انفجار دینامیت روی آب در ساعت ۹ بود. او با استفاده از چوب ماهیگیری، مواد منفجره و چاشنی را روی آب معلق نگه می‌داشت. البته معلوم نیست چطور انفجار در ساعت ۹ می‌توانست به جهت‌یابی کشتی‌ها کمک کند. امروزه، توپ با ماشه‌ای الکترونیکی به‌طور خودکار فعال می‌شود. این توپ هر روز با پودر سیاهی پر می‌شود و چراغ‌های فلورسنتی که از بالا روی توپ روشن‌اند، ۱۰ثانیه قبل از شلیک خاموش می‌شوند و چند ثانیه بعد دوباره روشن می‌شوند.
چرا این توپ در پارک استنلی قرار داده شد؟ گفته می‌شود که سازمان ماهیگیری برای اعلام زمان تعطیلی به ماهیگیران سالمون آن را در آنجا قرار داده است و بر همین اساس هر روز ساعت ۶ عصر این توپ به شلیک درمی‌آمد. بعضی می‌گویند دلیل آن همین بوده است اما فقط یکشنبه‌ها شلیک صورت می‌گرفته است. هرچند داستان این‌گونه ادامه پیدا می‌کند که با دورترشدن ماهیگیران از بندر (در جستجوی صید)، این شکلیک همچنان به‌عنوان سیگنالی زمانی استفاده شده اما زمان آن به ساعت ۹ تغییر پیدا کرده است.
«توپ شلیک ساعت ۹» حداقل ۵ دوره را در خاموشی به سر برده است. یکبار در طول جنگ جهانی دوم؛ دیگری در سال ۱۹۶۹ که توسط دانشجویان مهندسی دانشگاه بریتیش کلمبیا دزدیده شد تا در ازای آن غرامتی به بیمارستان کودکان بریتیش کلمبیا داده شود؛ بار دیگر در سال ۲۰۰۷ به‌خاطر یک وقفهٔ کاری؛ یک بار در سال ۲۰۰۸ وقتی دانشجویان مهندسی دانشگاه بریتیش کلمبیا آن را با رنگ قرمز رنگ کردند و سرانجام در ۲۰ ماه مه سال ۲۰۱۱ که کار با آن بدون هیچ توضیحی موقتاً متوقف شد. پس از دزدیده‌شدن آن در سال ۱۹۶۹، توپ با حصاری سنگی و فلزی احاطه شد تا از آن محافظت شود.
در سال ۱۹۸۶، توپ تعمیر شد و در پاویون جدید قرار گرفت که توسط معمار آن زمان، هنریکویز پارتنرز طراحی شده بود و هدیه‌ای صدساله از طرف صنایع ابکو، چستر میلار، فرست جنریشن کاپیتال وشرکت هادسون بی به شهر بود.
بخشی از گفتگوی جی. اس. متیوز، مأمور بایگانی شهر را با مهندس هربرت مک دونالد دربارهٔ داستان این سلاح در زیر می‌خوانیم:
متیوز می‌گوید: «…ونکوور را همان‌گونه که بوده تصور کنید: بدون برق و نور، بدون تلفن و بدون تسهیلات. در جنوب رابسون خانه‌ای وجود نداشته و از آنجا تا رودخانهٔ فریزر پوشیده از بوته‌زار است. تنها چیزی که داشتند، یک ادارهٔ آتش‌نشانی داوطلبانه بود که در بالای آن یک زنگ هشدار آتش‌سوزی قرار داشت و استفاده از این وسیله تنها راه اعلام زمان بود که یکبار ۸ صبح و یکبار ۶ عصر نواخته می‌شد.
برای همین کار نیز دو مشکل وجود داشت، یکی اینکه صدای آن از دور قابل شنیدن نبود و دیگر اینکه اگر به اشتباه این زنگ دوبار نواخته می‌شد (سیگنال آتش)، کل مردم شهر به خیال آنکه آتش‌سوزی شده است وسایل خود را جمع کرده و از شهر خارج می‌شدند.
در ضمن، کشتی‌های حاضر در بندر نیز راهی برای بررسی زمان نداشتند و از آنجایی که تفنگی در ویکتوریا برای تنظیم کورنومترهای کشتی‌ها در بعد از ظهر شلیک می‌شد، کاپیتان‌های کشتی توپی را برای این قسمت درخواست کردند.»
امروز بیش از ۱۰۰ سال از آمدن این سلاح به استنلی پارک می‌گذرد و توپ هر شب ساعت ۹ پیامش را به گوش همه می‌رساند، این پیام در گرنویل و هیستینگ، ۵ ثانیه بعد از ساعت ۹، در مارپول، ۳۰ ثانیه بعد از ساعت ۹، در نیووست مینستر، دقیقاً یک دقیقه بعد از ۹ و در میشن، بیشتر از ۳ دقیقه بعد از ۹ شنیده می‌شود.
از ماه مه سال ۲۰۱۲، «توپ شلیک ساعت ۹»، حساب توییتری دارد که هر شب ساعت ۹ به‌وقت منطقهٔ اقیانوس آرام، پیام «بوم!» را توئیت می‌کند.
منبع: ویکی‌پدیا