قسمت قبلی این مطلب را در اینجا بخوانید
دکتر محرم آقازاده – ونکوور
اشاره
برای قانع‌شدن جهتِ انجام کاری یا رسیدن به نقطۀ اتخاذ تصمیم، نیاز است اطلاعات موردنیاز را گردآوری کرد و پس از تحلیل، دست به اقدام زد. خریدکردن رفتاری اساسی در زندگی هر فرد است. بدین دلیل که، خریدکردن با دست‌‌کم چهار جنبه از زندگی انسان ارتباط نزدیکی دارد، جنبه‌هایی نظیر جنبه‌های احساسی-عاطفی، عقلانی، اجتماعی و سلامت. احساسات و عواطف با خواسته‌های انسان سروکار دارند. خریدی که انجام می‌شود، باید بتواند جوابگوی احساسات و عواطف فرد باشد. از سویی دیگر، خرید دارای جنبهٔ عقلانی هم هست. این جنبه از خرید، فرد را متقاعد می‌کند در چارچوب معیارهای معینی خرید بکند. برای مثال، شخص می‌تواند هر روزی که بخواهد خرید کند، ولی اگر درنگ کند و زمانی خرید کند که کالای مورد نظر به قیمت ارزان‌تری فروخته می‌شود، عقلانی عمل کرده است. خریدکردن جنبهٔ اجتماعی هم دارد. در خرید، فرد باید به‌گونه‌ای عمل کند که متناسب با حضور اجتماعی او باشد. سرانجام آنکه، خرید باید به گونه‌ای اتفاق افتد که سلامت فرد را به‌مخاطره نیاندازد. برای مثال، اگر فرد تصمیم می‌گیرد شکلات بخرد، باید آن را متناسب با وضعیت جسمانی خود و شرایط کالای تولیدشده خریداری کند.
در این درس تلاش شده است کودکان مفاهیم خرید مقایسه‌ای و انتخاب بهترین گزینه را درک کنند. در قالب فعالیت‌های این درس، کودکان تفاوت بین نیاز و خواسته را درخواهند یافت. همچنین، آنان درخواهند یافت آنچه در تلویزیون، شبکه‌های اجتماعی، روزنامه یا هر رسانهٔ دیگری تبلیغ می‌شود، الزاماً بهترین گزینه برای او نیست. به دیگر سخن، نیاز است خود فرد دربارهٔ کالایی که در نظر دارد بخرد، دست به بررسی و گردآوری اطلاعات بزند. اگر کودک به این مهارت‌ها مسلح شود، به مصرف‌کننده‌ای اندیشمند تبدیل خواهد شد. مصرف‌کنندهٔ اندیشمند کسی است که دارای عادت سالم برای هزینه‌کردن و پرهیزکردن از هزینه‌های تحمیلی از سوی رسانه‌ها و اطرافیان است.
هدف عینی درس
فهم اینکه چگونه می‌توان براساس جایگزین‌های مختلف بهترین خرید را انجام داد.
فعالیت‌هایی برای دانش‌آموز
در زیر چند نوع فعالیت معرفی می‌شود که متناسب با سن فرزندانتان می‌توانید آن‌ها را مورد استفاده قرار دهید یا آنکه خودتان بر اساس فعالیت‌های معرفی‌شده، فعالیت دیگری را برای فرزند یا فرزندانتان در نظر بگیرید.
فعالیت ۱- خواسته و نیاز
آب سالم، هوای سالم، غذای کافی، اوقات فراغت، محبت‌دیدن، توان ابراز محبت، داشتن دوست خوب، داشتن والدین همدل، امنیت‌داشتن، سلامت، تحصیل، ارتباط داشتن با فامیل، و… همگی جزو نیازهای کودکی سالم است. والدین، جامعه و دولت وظیفه دارند نیازهای کودکان را برآورده سازند. در حقیقت، هیچ عذری از هیچ‌یک از نهادهای سه‌گانهٔ برشمرده در پیش برای عدم برآورده‌کردن نیازهای کودکان پذیرفته نیست.
خوردن یا خواستن غذای آماده (فست فود)، نوشیدن نوشابه همراه با غذا، داشتن کیف مدرسه با نشانی ویژه، تماشای ۲ تا ۳ فیلم تازه در طول هفته، خریدن هدیه به بهانه‌های مختلف، داشتن سری منظمی از انواع اسباب‌بازی، داشتن کفش از انواع مختلف با نشان خاص، عوض‌کردن آن‌ها با تغییر فصل و مُد و نظایر این‌ها در زمرهٔ خواسته‌ها هستند. با مقایسهٔ مواردی که برای خواسته و نیاز بیان شده، می‌توان به تفاوت خواسته‌ها و نیازها پی برد.
برای اینکه فرزندتان را نسبت به تفاوت بین خواسته و نیاز آگاه سازید، جدول زیر را با او بررسی کنید.
فعالیت ۲- خرید مقایسه‌ای
فرزندانتان را عادت دهید در اولین دید و اولین مکانِ خرید، اقدام به خرید نکنند. تداوم این‌گونه رفتار، راه اندیشیدن به گزینه‌های مختلف را می‌بندد. از سویی دیگر، خرید در اولین دید و اولین مغازه، با اصل تصمیم‌گیری آگاهانه در تضاد است. بر اساس اصل تصمیم‌گیری آگاهانه، شخص باید پس از به‌دست‌آوردن اطلاعات و تحلیل آن‌ها، تصمیم‌گیری کند.یکی از راه‌های مسئولانه رفتارکردن با پول، انجام‌دادن خرید مقایسه‌ای است. برای انجام خرید مقایسه‌ای راه‌های مختلفی وجود دارد. استفاده از آگهی‌های خرید، بررسی وب‌سایت‌ها، مغازه‌گردی و بررسی آگهی‌های تلویزیونی، از راه‌های معمول برای انجام خرید مقایسه‌ای است.
برای آنکه مفهوم خرید مقایسه‌ای در ذهن فرزندتان شکل بگیرد، به‌صورت عینی برای خریدی به فروشگاه‌های مختلف در جاهای مختلف شهر بروید و قیمت بهای کالا را بگیرید. فکر کنید به چهار منطقه شهر باید سر بزنید و از هر نقطه به دو فروشگاه. برای ثبت قیمت‌ها از فرم داده‌شده استفاده کنید.
از طریق ثبت عینی قیمت‌ها و مقایسهٔ آن‌ها، فرزندتان در می‌یابد که به‌نفع او خواهد بود از پولی که در اختیار دارد، می‌تواند به‌صورت مطلوبی استفاده کند و امکانی را هم برای پس‌انداز جهتِ رفع نیازهایش در آینده به‌وجود آورد.
فعالیت ۳- تحلیل تبلیغات
از راهکارهای اصلی برای بازاریابی، فروش کالا از طریق تبلیغات، تبدیل خواسته به نیاز است. فروش انواعی از کالاها را در نظر بگیرید: از گوشی همراه گرفته تا انواعی از کفش‌های ورزشی؛ از مداد و خودکار و دفتر گرفته تا انواعی از خدمات آموزشی. تبلیغات به قدری قدرتمند عمل می‌کنند که، برای مثال، والدینی فکر می‌کنند اگر فرزندشان را در مدرسه خاصی ثبت نام نکنند، ایشان به‌کلی موفق نخواهد بود. وضعیت دانش‌آموزان بهتر از والدین نیست. کودکان در خیلی از موارد، در اثر تبلیغات، فکر می‌کنند اگر بازی رایانه‌ای ویژه‌ای را انجام دهند، مانند شخصیت‌های بازی برای انجامِ کارهای دشوار زیادی توانا خواهند بود. رفتار کودکان در خصوص خوراکی‌ها و انواعی غذای آماده (فست فود) هم از این دست است. آنان در اثر تبلیغات می‌اندیشند اگر در اغذیه‌فروشی خاصی غذایی را بخورند بهترین گزینه خواهد بود.
راه غلبه بر تبلیغاتی که در صدد تبدیل خواسته‌ها به نیازهاست، رشد آگاهی و آماده‌کردن کودکان برای تصمیم‌گیری آگاهانه است. راه دیگر در این زمینه، جرئت‌ورزی والدین برای «نه گفتن» در برابر خواسته‌های تبدیل‌شده به نیاز است.
برای موفقیت در مقابله با انواعی از تبلیغات ناصواب و نادرست، تمرین تحلیل تبلیغات است. در این زمینه هم، درپیش‌گرفتنِ راه گردآوری و تحلیل اطلاعات کارایی خوبی دارد. به‌عنوان نمونه، برای نشان‌دادن اینکه تبلیغات مربوط به خوراکی‌ها واقعیت‌ها را عیان نمی‌کنند، با فرزندتان به فروشگاه بروید، با همراهی خودتان مواد تشکیل‌دهندهٔ انواعی از خوراکی را با هم مقایسه کنید.
از فریبنده‌ترین تبلیغات، تبلیغات مربوط به نوشیدنی‌های انرژی‌زا است. در این مورد هم دست به دامن گردآوری و مقایسه اطلاعات بشوید.
تجربهٔ عینی، اثربخش‌ترین راهکار برای فاش‌کردن اثر تبلیغات دروغین است.
آزمون
جواب درست هر سؤال را با گذاشتن علامت (√) مشخص کنید.
۱- خریداران اندیشمند دستِ‌کم پیش از خرید، به بیش از ۲ تا ۳ فروشگاه سر می‌زنند و دربارهٔ کالایی که می‌خواهند بخرند، کسب اطلاع می‌کنند.
√آری خیر
۲- صرف زمان برای خواندن آگهی‌ها، روزنامه‌ها و تبلیغات خرید می‌تواند در زمان و میزان هزینه سبب صرفه‌جویی شود.
√آری خیر
۳- با بررسی آگهی‌های تبلیغاتی می‌توانیم دریابیم که آن‌ها چگونه مردم را برای خریدکردن ترغیب می‌کنند.
√آری خیر
۴- هنگام خرید مبانی تصمیم‌گیری باید نیاز شخص باشد.
√آری خیر
۵- همیشه تبلیغات تلویزیونی دربارهٔ غذاها همراه با ارائهٔ اطلاعات درست و راست‌گویانه است.
آری √خیر
۶- تبلیغات تلویزیونی از راه‌های زیر شخص را برای خرید ترغیب می‌کنند.
الف. استفاده از موزیک خاص
ب. استفاده از تصویرهای زیبا
پ. نشان‌دادن آنکه شخص به کالایی نیاز ضروری دارد
√ ت. همهٔ موارد الف، ب و پ
۷- نیاز به خرج‌کردن، عبارت از:
الف. آن چیزی است که برای شخص مطلوب جلوه می‌کند.
√ ب. چیزی است که شخص به آن احتیاج دارد.
پ. نیاز به آنچه دوستان دارند.
ت. اولین چیزی که در فروشگاه به چشم می‌آید.
۸- بهترین گزینه برای خرج‌کردن پول عبارت است از:
الف. خرید از فروشگاه‌هایی که کالاهایی با نشان تجاری معروف می‌فروشند.
ب. خرید، آن چیزی است که دوستان هم خریده‌اند.
√ پ. مقایسه‌کردن قیمت، کیفیت و نیاز.
ت. قرض‌گرفتن از دوستان و پرداخت در طولانی‌مدت.