ویرایش و بازنویسی: مسعود سخایی‌پور، LJI Reporter – ونکوور
اول اوت ۲۰۲۳، ضراب‌خانهٔ سلطنتی کانادا در مراسمی در شهر کلگری از سکهٔ یک‌دلاری یادبود السی مک‌گیل رونمایی کرد.
ضراب‌خانهٔ سلطنتی کانادا اعلام کرد این سکه به‌افتخار السی مک‌گیل، یکی از شهروندان متمایز کانادا ضرب شده است. کسی که به‌عنوان مهندس و مدافع برجستهٔ حقوق زنان، موانع را از پیش پا برداشت. او که مقام اولین در بسیاری از موارد را به‌عنوان یک زن در حال تحصیل و مهندس به دست آورد، به‌خاطر نقشش در ساخت هواپیمای جنگندهٔ هاوکر هاریکان در کانادا در طول جنگ جهانی دوم مورد تحسین قرار گرفت. به‌همین مناسبت و برای آشنایی بیشتر با زندگی و اقدامات السی مک‌گیل در این شماره مروری خواهیم داشت بر زندگی او.
الیزابت موریل گریگوری، معروف به السی مک‌گیل، متولد ۲۷ مارس سال ۱۹۰۵ در ونکوور کانادا بود. السی که ملکهٔ توفان نامیده می‌شد، احتمالاً اولین زنی بود که در کل جهان مدرک مهندسی هوافضا را دریافت کرد و همچنین اولین زن کانادایی بود که موفق به دریافت مدرک مهندسی الکترونیک شد.
السی کوچک‌ترین دختر جیمز هنری مک‌گیل، وکیل برجسته و روزنامه‌نگار پاره‌وقت، و همسرش، هلن گریگوری مک‌گیل، روزنامه‌نگار و اولین قاضی زن در استان بریتیش کلمبیا، بود. او دو برادر ناتنی بزرگ‌تر، از ازدواج اول مادرش و یک خواهر بزرگ‌تر به‌نام دکتر هلن مک‌گیل هیوز داشت که بسیار به یکدیگر نزدیک بودند. در سال‌های ابتدایی تحصیل، فرزندان این خانواده در خانه تحصیل می‌کردند که اصول آن مطابق آموزش‌های مدرسهٔ پسرانه لرد رابرت بود. این آموز‌ش‌ها شامل کلاس‌های نقاشی با امیلی کار، نقاش معروف، و کلاس‌های شنا با جو فورتس، اولین نجات‌غریق کانادا، می‌شد. سپس، آن‌ها به دبیرستان کینگ جورج رفتند که به دانشگاه مک‌گیل وابسته بود. آموزش سخت و دقیق باعث شد السی در ۱۶ سالگی به دانشگاه بریتیش کلمبیا راه بیابد. او در رشتهٔ علوم کاربردی پذیرفته شده بود، اما پس از گذشت یک ترم رئیس دانشکده‌اش از او خواست که آنجا را ترک کند چون نمی‌خواست یک زن در دانشکدهٔ تحت مدیریتش در رشتهٔ مهندسی تحصیل کند.
زمانی‌که السی ۱۲ سال داشت، مادرش به مقام قضاوت دادگاه نوجوانان ونکوور منصوب شد. پس از سال ۱۹۱۱، نزاع‌های نژادی در بریتیش کلمبیا افزایش پیدا کرد و کار قانونی پدرش که مرتبط با مهاجرت بود، مستقیماً تحت تأثیر قرار گرفت. این امر، خانواده را تحت فشار مالی شدیدی قرار داد. استعداد فطری السی در تعمیر اشیاء مختلف به کمک خانواده‌اش آمد و به‌نظر می‌رسید می‌تواند حرفهٔ آينده وی نیز باشد. مادرش برای کسب حق رأی و حقوق برابر برای زنان فعالیت می‌کرد و السی تحت تأثیر این موضوع به ادامهٔ تحصیل در رشتهٔ مهندسی علاقه‌مند شد. السی برای دورهٔ کارشناسی علوم کاربردی، سال ۱۹۲۳ در دانشگاه تورنتو ثبت‌نام کرد. او در تعطیلات تابستانی دانشگاه در کارگاه‌های تعمیرات ماشین‌آلات و موتورهای الکترونیکی برای به‌دست‌آوردن فرصت تمرین عملی آموزه‌های تئوری سال تحصیلی کار می‌کرد و در همین سال‌ها با علم نوین مهندسی هواپیما آشنایی پیدا کرد. درست کمی قبل از فارغ‌التحصیلی، السی به فلج اطفال مبتلا شد و به او گفتند که ممکن است باقی عمرش را روی صندلی چرخ‌دار سپری کند. اما او این موضوع را قبول نکرد و شروع به راه‌رفتن با عصا کرد. السی موفق شد در سال ۱۹۲۷ از دانشگاه تورنتو فارغ‌التحصیل شود و اولین زن کانادایی بود که در رشتهٔ مهندسی الکترونیک فارغ‌التحصیل می‌شد. وی بعدها در این‌باره نوشت:
«حضور من در کلاس‌های مهندسی دانشگاه تورنتو در سال ۱۹۲۳، ،قطعاً توجهٔ عده‌ای را به خود جلب کرد. با وجود اینکه هرگز نیاموختم که خودم پرواز کنم، اما بسیاری از خلبان‌ها را در آزمون‌های پرواز همراهی کردم. حتی اولین پروازهای پرخطر هواپیماهایی که رویشان کار کرده بودم». (السی مک گیل، ۱۹۴۰)
السی پس از فارغ‌التحصیلی به‌عنوان دستیار در شرکت پونتیاک میشیگان شروع به کار کرد. در آن زمان، این شرکت شروع به ساخت هواپیما کرد که همین امر موجب شد علاقهٔ السی به علم هوافضا بیشتر شود. این مسئله او را به‌سمت تحصیلات پاره‌وقت در رشتهٔ مهندسی هوافضا در دانشگاه میشیگان آمریکا کشاند. وی در پاییز سال ۱۹۲۷ برای کارشناسی ارشد در رشتهٔ مهندسی هوا فضا در دانشگاه ثبت‌نام کرد تا به مطالعهٔ طراحی هواپیما بپردازد و در تسهیلات هوافضایی جدید دانشگاه به تحقیق و توسعه مشغول شود. در سال ۱۹۲۹، السی اولین زن در آمریکای شمالی و احتمالاً در کل جهان بود که توانست مدرک کارشناسی ارشد در رشتهٔ مهندسی هوافضا را دریافت کند. او برای تأمین هزینه‌های تحصیلش در مقطع دکتری دانشگاه فناوری ماساچوست در آمریکا، شروع به نوشتن مقالاتی دربارهٔ پرواز و هواپیما در مجلات مختلف کرد.
در سال ۱۹۳۴، السی در پایگاه هوایی «فیرچایلد» در شهر لانگوی کبک به‌عنوان دستیار مهندس هوافضا مشغول به‌کار شد و در سال ۱۹۳۸ او اولین زنی بود که به عضویت مؤسسهٔ مهندسی کانادا (EIC) درآمد. در ۲۲ مارس همان سال، السی با نوشتن مقالهٔ «ساده‌سازی محاسبات عملکرد برای هواپیماها» برای انجمن سلطنتی حمل‌و‌نقل هوایی در اتاوا، مورد تحسین قرار گرفت. این مقاله بعدها در «مجلهٔ مهندسی» نیز منتشر شد. او همچنین در مجموعهٔ شش‌قسمتی شبکهٔ تلویزیونی کانادا تحت عنوان «مهندسی در زمان جنگ» شرکت کرد؛ نام قسمتی که السی در آن شرکت داشت، «مهندسی هوانوردی در زمان جنگ کانادا» بود. در سال ۱۹۴۲، السی پس از سال‌ها خدمت در سِمَت نایب‌رئیس شعبهٔ لیک‌هد مؤسسهٔ مهندسی کانادا، به‌عنوان رئیس این شعبه برگزیده شد. در اواخر همان سال، السی مک‌گیل به‌عنوان مهندس ارشد هوافضا در کارخانهٔ صنایع ماشین‌آلات کانادا به‌نام «کن‌کار» استخدام شد. وی اولین زن در جهان بود که چنین مقامی را به دست می‌آورد. در کن‌کار، السی طراحی و آزمایش هواپیمای آموزشی جدیدی به‌نام «میپل‌لیف ترینر ۲» را به انجام رساند. این هواپیما اولین بار در شعبهٔ ویلیام فورت متعلق به کارخانهٔ کن‌کار طراحی و ساخته شد که امروزه به‌نام «تاندر‌بِی» شناخته می‌شود. السی به این شعبه منتقل شد. هرچند از هواپیمای میپل‌لیف ۲ در کانادا استفاده‌ای نشد، اما ۱۰ فروند از آن به مکزیک فروخته شد.
زمانی‌که این کارخانه برای ساخت هواپیمای جنگندهٔ «هاریکن» برای نیروی هوایی سلطنتی انتخاب شد، وظایف السی در کارخانه تغییر کرد. کارخانه در اواخر جنگ از ۵۰۰ نفر کارگر به ۴۵۰۰ نفر توسعه یافت که نیمی از آن را زنان تشکیل می‌دادند. در حالی‌که کارخانه به‌سرعت توسعه می‌یافت، بیشترین تلاش السی در زمان جنگ، ساده‌سازی عملیات در خط تولید بود. السی همچنین مسئول طراحی راه‌حل برای رفع مشکلات هواپیماها در طول زمستان بود که برای این منظور، سیستم ضد‌یخ و یک سیستم دیگر برای نصب اسکی فرود هواپیما در برف را ارائه داد.
در پایان خط تولید در سال ۱۹۴۳، کارخانهٔ کن‌کار بیش از ۱۴۰۰ هواپیمای هاریکن را تولید کرده بود. در سال ۱۹۴۰، السی مقاله‌ای تحت عنوان «عوامل مؤثر بر تولید انبوه هواپیما» را مبتنی بر این تجربه منتشر کرد که در مجلهٔ مهندسان نیز به‌چاپ رسید. نقش او در این تولیدات موفقیت‌‌آمیز او را تا آنجا به شهرت رساند که در مجلهٔ مصور «ترو کامیک»، داستانی از زندگینامهٔ السی با استفاده از نام مستعارش «ملکهٔ توفان» برگرفته از نام هواپیمای هاریکن چاپ شد. داستان‌های بسیاری دربارهٔ او در رسانه‌ها به چاپ رسید که علاقهٔ عموم به این مهندس زن را منعکس می‌کرد.
پس از اینکه تولید هاریکن متوقف شد، کارخانه به‌دنبال کار جدید بود و با نیروی دریایی ایالات متحده برای ساخت هواپیمای «کورتیس هلدرایور» قرارداد بست. تولید کامل در مقیاس بزرگ کمی بیشتر طول می‌کشید، زیرا نیازمند اعمال تغییرات بود. در اواسط این پرو‌ژه، شایعه شد که مدیر مسئول کارگران، بیل سالسبی، و السی مک‌گیل به‌دلیل ملاقات با چند افسر دریایی ارشد از رقبای شرکت اخراج شده‌اند، اما بعدها مشخص شد که دلیل اخراج این بوده که این دو نفر با هم رابطهٔ عاطفی داشته‌اند.
السی مک‌گیل در ۱۹۴۳ با سالسبی ازدواج کرد و دارای دو فرزندخوانده شد، این زوج به تورنتو نقل مکان و در آنجا یک مرکز مشاورهٔ تجاری در زمینهٔ هوافضا راه‌اندازی کردند. در سال ۱۹۴۶، السی اولین زنی بود که به مقام مشاور فنی سازمان هوانوردی غیر‌نظامی کانادا منصوب شد. السی به سازمان کمک کرد تا قوانین بین‌المللی شایستگی هوایی را برای طراحی و تولید هواپیماهای تجاری آماده کند. در سال ۱۹۴۷، السی باز هم به‌عنوان اولین زن برای سِمَت رئیس کمیتهٔ تجزیه‌و‌تحلیل استرس در سازمان ملل متحد انتخاب شد. در سال ۱۹۵۲، السی مقاله‌ای با عنوان «ابتکاری در طراحی هواپیما» به کنفرانس جامعهٔ مهندسان زن (SWE) فرستاد که متعاقباً در مجلهٔ مهندسان نیز به چاپ رسید. این مقاله موفق به دریافت جایزه‌ای از سوی آن مجله شد.
یک‌سال بعد، زمانی‌که پای السی شکسته بود، وی با استفاده از فرصت مرخصی استعلاجی شروع به بررسی مقالات مادرش کرد و کتابی را با عنوان «قاضی، مادر من: زندگینامهٔ قاضی هلن گریگوری مک‌گیل» منتشر کرد. آن کتاب هم زندگینامهٔ مادر و هم خدمات اجتماعی مادربزرگش بود که الهام‌بخش او برای صرف زمان بیشتری در رابطه با حق رأی زنان در دههٔ ۱۹۶۰ بودند. السی در سال‌های ۱۹۶۲ تا ۱۹۶۴ به‌عنوان رئیس فدراسیون باشگاه‌های زنان شاغل و حرفه‌ای کانادا نیز خدمت کرد. او همچنین در سال ۱۹۶۷، عضو کمیسیون سلطنتی امور زنان شد و گزارش سال ۱۹۷۰ این کمیسیون را تألیف کرد. السی با انتشار بیانیه‌ای متفاوت از دیگر اعضای کمیسیون، خواستار حذف سقط جنین از قانون کیفری شد. وی همچنین عضو کمیتهٔ وضعیت زنان انتاریو بود که برای آن نشان افتخار ملی کانادا را دریافت کرد. او در این‌باره گفت که جوایز مهندسی بسیاری را دریافت کرده است، اما امیدوار است که به‌عنوان یک مدافع حقوق زنان و کودکان نیز از او یاد شود.
السی پس از تحمل یک دورهٔ کوتاه بیماری در ۴ نوامبر سال ۱۹۸۰ در کمبریج ایالت ماساچوست آمریکا درگذشت. السی در طول سالیان خدمتش به کانادا جوایز بسیاری ازجمله مدال گزاسکی از مؤسسهٔ مهندسی کانادا در سال ۱۹۴۱ برای مقالهٔ «تولید انبوه هواپیماها» را دریافت کرد. در سال ۱۹۵۳، او تنها زن از بین ۵۰ نفری بود که در تصویر منتشرشده از گالری گاورت از مدیران اجرایی کانادا حضور داشتند. السی عضو افتخاری مجلهٔ آمریکایی مهندسان زن بود و عنوان مهندس زن سال را به خود اختصاص داد. دولت کانادا به او دو نشان افتخار داد و مؤسسهٔ «نود و نه زن هوانورد» در سال ۱۹۷۵ به او مدال آملا ارهات را تقدیم کرد. در سال ۱۹۷۹، انجمن مهندسان حرفه‌ای انتاریو نیز به او مدال طلا داد. در سال ۱۹۸۳، نام او به تالار مشاهیر هوانوردی کانادا افزوده شد.
شرلی آلن، عضو کانادایی سازمان «نود و نه زن هوانورد» در مورد مرگ وی گفت: «او استعدادی درخشان داشت و به‌عنوان یک زن برجستهٔ کانادایی شناخته شد. نه جنسیت و نه معلولیت در استفاده از استعدادهای خود برای خدمت به جامعه و کشورش، مانع او نشد». پس از مرگش و در سال ۲۰۱۶ وی در زمرهٔ یکی از پنج نفر برتری قرار گرفت که قرار بود تصویر یکی از آن‌ها روی اسکناس‌های کانادا چاپ شود، رقابتی که مردان در آن شرکتی نداشتند.
منبع: ویکی‌پدیا