ترجمه و تلخیص: زهرا آهن‌بر – ایران
کانادا یکی از کشورهای مترقی در حقوق زنان است. علی‌رغم شکاف‌های جنسیتی موجود، زنان در کانادای امروز در بالاترین سطوح سیاسی اجتماعی و شغلی فعالیت می‌کنند. ولی این جایگاه آسان به دست نیامده است. در گذشته‌ای نه‌چندان دور گروهی از زنان که فعال‌ترینشان به «پنج دلاور» مشهور شدند، برای اثبات اینکه زنان هم می‌توانند در زمرهٔ «اشخاص واجد شرایط» برای ورود به عرصهٔ سیاسی کانادا قرار گیرند، متحمل دشواری‌های فراوانی شدند. و موقعیت فعلی زنان در جامعهٔ کانادا مرهون تلاش های آنان است.
در این شماره و به مناسبت یکصد و چهل و چهارمین زادروز نلی مک‌کلانگ، یکی از «پنج دلاور»، نگاهی خواهیم داشت به زندگی او و مروری بر جنبش حق رأی زنان در کانادا.
نلی لتیشیا مک‌کلانگ (متولد ۱۸۷۳ و درگذشته ۱۹۵۱) فمنیست، سیاست‌مدار، نویسنده و فعال اجتماعی اهل کانادا بود. نلی عضو جنبش اصلاحات اجتماعی و اخلاقی در غرب کانادا شد که در اوایل دههٔ ۱۹۰۰ رایج بود. در سال ۱۹۲۷، نلی و چهار زن دیگر به نام‌های هنریتا مویر ادواردز، امیلی مورفی، لوئیز مک‌کینلی و ایرنه پارلبی که «پنج سرشناس» یا «پنج دلاور» لقب داشتند، دادخواست «پروندهٔ اشخاص» را آغاز کردند که بر اساس آن زنان می‌توانستند واجد شرایط داشتن کرسی در مجلس سنای کشور باشند. دیوان عالی کشور کانادا مشخص کرده بود که بر اساس قوانین آن زمان، زنان در مجلس سنا به‌عنوان «شخص واجد شرایط» به‌رسمیت شناخته نمی‌شدند. با‌این‌حال، این پرونده پس از تجدیدنظر در کمیتهٔ قضایی شورای حقوق بشر بریتانیا برنده شد که این دادگاه آخرین راه‌حل ممکن برای حل مسائل قضایی کانادا در آن زمان بود.
نلی مک‌کلانگ مونی در ۲۰ اکتبر سال ۱۸۷۳ در چستورث انتاریوی کانادا متولد شد. نام اصلی وی هلن لتیشا مک‌کلانگ است. نلی جوان‌ترین دختر جان مونی، کشاورزی ایرلندی و همسر اسکاتلندی وی لتیشیا مک‌کردی بود. پدر وی یک پروتستان متدیست بود. در سال ۱۸۸۰ جان مونی که در کار کشاوزی ناموفق بود به‌ناچار با خانواده به مانیتوبا نقل مکان کردند. نلی مک‌کلانگ ۶ سال آموزش رسمی دید و تا ۱۰ سالگی خواندن را فرا نگرفت. خانوادهٔ وی بار دیگر به خانهٔ کوچکی در «سوریس ولی» نقل مکان کردند. بین سال‌های ۱۹۰۴ تا ۱۹۱۵، نلی مک‌کلانگ و همسرش وسلی که داروساز بود به‌همراه ۵ فرزند خود در شهر وینیپگ در مانیتوبا سکونت داشتند. در بین سال‌های ۱۹۱۱ تا ۱۹۱۵، نلی برای به‌‌دست آوردن حق رأی برای زنان مبارزه می‌کرد. در انتخابات استانی سال های ۱۹۱۴ و ۱۹۱۵ در مانیتوبا، نلی به نمایندگی از حزب لیبرال برای حق رأی زنان فعالیت سیاسی می‌کرد. او به تشکیل اتحادیهٔ برابری سیاسی زنان کمک کرد. این گروه به کسب حق رأی برای زنان اختصاص داده شده بود. نلی به‌عنوان سخنرانی با حس شوخ‌طبعی شناخته شده بود و نقش مهمی در مبارزات انتخاباتی حزب لیبرال در سال ۱۹۱۴ ایفا کرد که با موفقیت همراه بود. نلی همچنین در سال ۱۹۱۴ در نمایشی انتقادی تحت حمایت کانون زنان روزنامه‌نگار کانادا، نقش نخست‌وزیر محافظه‌کار مانیتوبا، رادوند رابلین را در پارلمان زنان انجام داد که در وینیپگ به‌روی صحنه رفت. این تلاش نمایشی برای نشان دادن پوچی استدلال‌های مخالفان حق رأی زنان بود، نمایش به این موضوع پرداخت که آیا حق رأی به مردان داده شود یا خیر.
نلی و همکارانش در اوت ۱۹۱۵ شکست دولت رابلین را جشن گرفتند، اما زمانی که در ۲۸ ژانویهٔ سال ۱۹۱۶، مانیتوبا (به‌عنوان ایالت پیشتاز و تحت حمایت دولت لیبرال جدید) برای اولین بار حق رأی را برای زنان صادر کرد، نلی به شهر ادمونتون در استان آلبرتا نقل مکان کرده بود. نلی در ادمونتون به‌عنوان یک سخنران، نویسنده و اصلاح‌طلب به فعالیت‌های خود ادامه داد. در سال ۱۹۲۱، نلی به‌عنوان یکی از اعضای لیبرال به مجلس قانون‌گذاری آلبرتا راه یافت. سپس در سال ۱۹۲۳ به کلگری نقل مکان کرد و زندگی خود را وقف نوشتن نمود. او قبلاً اولین رمان خود را به‌نام «Sowing Seeds in Danny» در سال ۱۹۰۸ چاپ کرده بود. نلی به‌دنبال این کتاب که بیشترین فروش در سطح کشور را داشت، چند داستان کوتاه و مقاله نوشت. وی همچنین برای چندین مجلهٔ کانادایی و آمریکایی مطلب می‌نوشت.
بزرگ‌ترین دغدغه‌های نلی حق رأی زنان و میانه‌روی بود. او به‌خوبی می‌دانست که جنگ جهانی اول نقش مهمی در افزایش درخواست تجدیدنظر برای حق رأی زنان ایفا کرده است. کمبود نیروی انسانی در این دوران باعث شد که استخدام زنان افزایش پیدا کند و دیگر تصویر کهنهٔ زنان محبوس در پناهگاه برای شرایط روز کانادا قابل اجرا نبود. تا حدود زیادی به‌دلیل تلاش‌‌های نلی بود که مانیتوبا به اولین استان در اعطای حق رأی به زنان و حق شرکت در پست‌های حکومتی تبدیل شد. او پس از نقل مکان به ادمونتون همچنان به فعالیت‌های خود در زمینهٔ حق رأی زنان ادامه داد و برای فراهم آوردن مراقبت‌های پزشکی و دندان‌‌پزشکی برای کودکان دبستانی، حقوق مالکیتی برای زنان متأهل، کمک‌هزینهٔ دولتی به مادران، قوانین امنیت کارگران در کارخانه‌ها و بسیاری از اصلاحات دیگر تلاش کرد. مک‌کلانگ از حامیان فلسفهٔ اجتماعی محبوب آن دوران به‌نام «به‌نژادی» بود و برای عقیم‌سازی افرادی تلاش می‌کرد که «کندذهن» تلقی می‌شدند. پیشرفت‌های وی در مزایای عقیم‌سازی به تصویب قانون به‌نژادی در استان آلبرتا کمک کرد. زمانی که مک‌کلانگ برای برابری قوانین مربوط به طلاق فعالیت می‌کرد و از حامیان باسابقهٔ آن بود، این پرسش را مطرح کرد: «اگر قرار نیست اشتباهات اصلاح شوند چرا مدادها مجهز به پاک‌کن‌اند؟»
نلی مک‌کلانگ در سازمان‌های مختلفی فعالیت داشت. او بنیان‌گذار اتحادیهٔ برابری سیاسی زنان وینیپگ و مؤسسات فدرال زنان کانادا – بزرگ‌ترین جنبش آموزش بزرگسالان در کانادا – و مؤسسهٔ زنان ادمونتون بود که خود نیز اولین رئیس آن مؤسسه بود. نلی در انجمن نویسندگان کانادا، کانون زنان روزنامه‌نگار کانادا، کلیسای متدیست‌های کانادا، کانون زنان ادبی کلگری و بسیاری از انجمن‌های دیگر فعالیت داشت.
نلی در بین سال‌های ۱۹۲۱ تا ۱۹۲۶ در مجلس قانون‌گذاری استان مانیتوبا به‌عنوان یک عضو لیبرال در مقابل حزب کشاورزان متحد آلبرتا فعالیت کرد. شانس نلی برای به ثمر رساندن حقوق زنان بسیار محدود بود زیرا زنان چندان جدی گرفته نمی‌شدند. در سال ۱۹۲۷، نلی به‌همراه دیگر اعضای گروه «پنج دلاور» دادخواستی را تنظیم کردند که اصطلاح «شخص» در مادهٔ ۲۴ مصوبهٔ قانون اساسی آمریکای شمالی بریتانیایی (کانادا) ۱۸۶۷ شفاف‌سازی شود. از این ماده برای محروم کردن زنان از ورود به ادارات سیاسی استفاده می‌شد. دادخواست موفقیت‌آمیز بود و راه برای ورود زنان به عرصهٔ سیاست در کانادا هموار شد. وی در ۱ سپتامبر ۱۹۵۱ درگذشت.
در سال ۱۹۵۴، نلی توسط دولت کانادا به‌عنوان شخصیت تاریخی ملی شناخته شد.
پلاک یادبود نلی در قسمت غربی بزرگ‌راه چستورث در انتاریو نصب شده است.
همچنین در سال ۱۹۹۷، «پروندهٔ اشخاص» به‌عنوان یک واقعهٔ ملی به ثبت رسید و در اکتبر سال ۲۰۰۹، مجلس سنا نلی مک‌کلانگ و چهار عضو دیگر گروهش را به‌عنوان اولین سناتورهای افتخاری مجلس معرفی کرد. نلی مک‌کلانگ مادربزرگ قاضی آلبرتا، جان مک‌کلانگ است.
خانهٔ نلی مک‌کلانگ در کلگری که بین سال‌های ۱۹۲۳ تا اواسط دهه ۱۹۳۰ در آنجا سکونت داشت هنوز هم پابرجاست و به‌عنوان میراث ملی ثبت شده است. دو خانهٔ دیگری که نلی در آن‌ها سکونت داشت به موزهٔ آرچیبالد تبدیل شده‌اند و بازدید از آن برای عموم آزاد است. همچنین سکونتگاه خانوادهٔ مک‌کلانگ در وینیپگ نیز به‌عنوان مکانی تاریخی ثبت شده است.
منبع: ویکی‌پدیا