علیرضا فدایی – ونکوور
تیم ملی فوتبال ایران برای بار پنجم در کل و اولین بار در دو دورهٔ متوالی و به‌عنوان دومین تیم در دنیا پس از برزیل به جام جهانی ۲۰۱۸ روسیه راه یافت. این در حالی است که هنوز ۲ بازی این تیم باقیمانده است ولی نتایج خوب این تیم تاکنون و فاصله با تیم‌های بعدی خیال همه را راحت کرده است. این حضورِ دوباره را واقعاً به فال نیک می‌گیریم چرا که رقابت در سطح اول فوتبال دنیا بهترین راه برای ارتقاء سطح فوتبال یک کشور است.
اما همان‌طور که بعضی علاقه‌مندان به فوتبال به‌خاطر دارند، مسیر راهیابی به جام جهانی برای تیم ایران، همیشه به این همواری نبوده است. در طول سال‌هایی که متأسفانه نتیجهٔ دلخواه در هیچ سطحی به‌دست نمی‌آمد، مرتب «کمیتهٔ بررسی علل شکست» تشکیل می‌شد و امیدوارم این پیروزی‌ها حاصل کار این کمیته‌ها بوده باشد چون احتمالاً علت هر گونه شکستی در این کمیته‌ها بررسی شده است!
تاریخچهٔ حضور تیم ملی ایران در جام جهانی به سال ۱۹۷۸ در کشور آرژانتین برمی‌گردد. تیم ایران در دههٔ هفتاد میلادی بدون شک قدرت برتر آسیا بود. قهرمانی فوتبال جام ملت‌های آسیا در سال‌های ۱۹۷۲ و ۱۹۷۶ و قهرمانی فوتبال بازی‌ها‌ی آسیایی در سال ۱۹۷۴ و حضور در المپیک ۱۹۷۶ خود گواه اقتدار تیم ایران در آن دوره است. این زمانی بود که هنوز فقط ۱۶ تیم در جام جهانی شرکت می‌کردند و ایران تنها نمایندهٔ آسیا در این بازی‌ها بود. در اولین بازی، ایران با تیم هلند، نایب قهرمان جام جهانی قبلی، روبه‌رو شد که هنوز برخی از بازیکنان تیم درخشان ۱۹۷۴ را در اختیار داشت. یوهان کرویف بزرگ البته در این جام در تیم هلند بازی نکرد ولی تیم هلند باز هم از پسِ تیم تازه‌وارد ایران بر آمد. راب رنسنبرینک که در دههٔ هفتاد از مهاجمان و گلزنان برتر اروپا بود و تبحر بسیار در زدن ضربات پنالتی داشت، هر ۳ گًل بازی، از جمله ۲ پنالتی را وارد دروازهٔ ایران کرد. تیم هلند در آن دوره هم نایب قهرمان جام جهانی شد.
در بازی بعدی، ایران با تیم اسکاتلند روبه‌رو شد که همیشه بازیکنان آن در لیگ فوتبال انگلستان مشغول بازی‌اند. شکست هلند از تیم اسکاتلند نوید یک پیروزی ساده را در مقابل ایران می‌داد و گل اشتباه آندرانیک اسکندریان کمکی به تیم نکرد. اما ایرج دانائی‌فرد بازیکن تیم تاج، اولین گل ایران در تاریخ جام جهانی را با پای چپ و از زاویهٔ بسته وارد دروازهٔ تیم اسکاتلند کرد تا اولین تساوی و امتیاز ایران در جام حاصل شود. ایران در حالی به دیدار تیم پرو رفت که اگر با اختلاف ۳ گل پیروز می‌شد، به دور بعد راه می‌یافت، اما تیم پرو در دههٔ هفتاد تیم قَدَری بود و بهترین بازیکن تاریخ خود «کوبیلاس» را در خدمت داشت. تیم ایران با نتیجهٔ ۴-۱ باخت تا پروندهٔ خود را در اولین جام ببندد.
اما متأسفانه تا راهیابی بعدی به جام جهانی، زمان بسیار طولانی بود. انقلاب ایران و آغاز جنگ و قدرت یافتن تیم‌های عربی کاملاً نتایج تیم ایران را در مسابقات آسیایی عوض کرد. تیم عربستان دورهٔ اقتدار خود را شروع کرد و تیم کرهٔ جنوبی که سال‌ها رقیب نزدیک ایران بود، از جام جهانی ۱۹۸۶ جای پای خود را در جام محکم کرد و هنوز تنها تیم آسیایی است که از آن دوره در هر جامی حضور یافته است. حتی تیم امارات که زمانی وجود خارجی نداشت، به جام ۱۹۹۰ راه یافت. اوضاع با قدرت‌گیری تیم ژاپن و سرمایه‌گذاری کلان این کشور در دههٔ ۹۰ و حضور ستاره‌های هر چند پابه‌سن‌گذاشته در لیگ حرفه‌ای این کشور، بدتر شد. در سال ۱۹۹۲، تیم ژاپن در یک بازی جنجالی که اخراج چند بازیکن تیم ایران را در پی داشت، تیم ایران را ۱-۰ شکست داد و همان دوره قهرمان آسیا شد. حالا ژاپن هم به قدرت‌های فوتبال آسیا اضافه شده بود. متأسفانه بین قهرمانی تیم فوتبال ایران در بازی‌ها‌ی آسیایی پکن ۱۹۹۰ تا سال ۱۹۹۶ که تیم ایران مقام سوم جام ملت‌های آسیا را با نتایج درخشان به‌دست آورد، تیم ملی در تمام مسابقات بی‌‌نتیجه ماند.
و اما سال ۱۹۹۸، تیم ایران که مجوز حضور در جام جهانی را مستقیم دریافت نکرده بود، به دیدار تیم ژاپن رفت و بعد از شکست در آخرین شانس خود به دیدار تیم استرالیا رفت که همیشه بازیکنان آن در لیگ برتر انگلستان مشغول بازی‌اند و آن دوره تری ونبلز مربی سابق تیم انگلستان را در اختیار داشت. پس از تساوی در ورزشگاه آزادی نوبت به بازی در استرالیا شد. با شروع بازی فکر می‌کنم حتی خوش‌بین‌ترین طرفداران هم قطع امید کردند اما دفاعِ خوب و عملکرد و خونسردی ستودنی احمدرضا عابدزاده دروازه‌بان تیم ملی مانع دریافت بیش از دو گل شد. اما گل کریم باقری و گل تاریخی خداداد عزیزی همه‌چیز را کاملاً عوض کرد. لحظات نفس‌گیر پایانی بازی گذشت تا ایران بعد از ۲۰ سال به جام جهانی راه یابد. آن شب من هم مثل خیلی‌های دیگر ساعت‌ها در خیابان‌ها جشن گرفتیم. تیم ایران جام ۱۹۹۸ هم بازی‌ها‌ی آبرومندانه‌ای انجام داد و در ضمن اولین و تا به امروز تنها پیروزی تیم در مسابقات جام جهانی را در مقابل آمریکا به‌دست آورد که باز هم جشن و پایکوبی مردم در خیابان‌ها را در پی داشت.
علی‌رغم حضور یک در میان تیم ملی در جام‌های بعدی، خوشبختانه غیبت ۲۰ ساله دیگر تکرار نشده است و تیم ایران نتایجی مثل شکست‌های پرگل در مقابل مقتدرترین تیم‌ها هم نداشته است. حضور در جام جهانی بهترین میدان برای جذب بازیکنان به تیم‌های مطرح باشگاهی دنیاست که در ارتقا سطح بازی آن‌ها بسیار مؤثر است. امیدوارم تیم ایران بتواند برای اولین بار در جام جهانی به مرحلهٔ بعدی صعود کند. باید دید قرعه به هم‌گروهی با چه تیم‌هایی می‌خورد.
در اینجا باید آفرین گفت به بازیکنان جوان تیم ایران و مربی این تیم کارلوس کیروش که با نتایج خوب کار را به دقیقهٔ آخر نسپردند. درعین حال نباید مغرور شد. تیم چین، آن تیم ازپیش‌باخته نیست و تیم‌های کشورهای شوروی سابق و تیم‌های کوچکتر عربی هم می‌توانند در آینده رقیب باشند. به امید حضور مقتدر تیم ایران در جام جهانی و سایر رقابت‌ها.
در اینجا شایان ذکر است که کشور کانادا فقط یک بار در سال ۱۹۸۶ به جام جهانی راه یافته است و امیدواریم که تیم این کشور را هم در جام جهانی ۲۰۲۲ ببینیم.
